شاید در نظر اول خوابگردی و یا راه رفتن در خواب برای خیلی از ما جالب باشد، در فیلم‌ها و داستان‌ها نیز از این موضوع بارها استغاده شده است. اما خوب است بدانید خواب گردی می‌تواند موجب آسیب بشود و از آن جا که تنش زندگی، استرس، فقدان یک عزیز، بیمارهای جسمانی و … می‎‌توانند علت راه رفتن در خواب باشند، بهتر است آن را نادیده نگرفته و برای ارزیابی و درمان به متخصصین سلامت روان مراجعه نمایید. در ادامه به برخی علائم و راهکارهای درمانی این اختلال پرداخته‌ایم.

تعریف خوابگردی یا راه رفتن در خواب

خوابگردی به‌ معنای کار کردن در خواب، از جا برخاستن و راه رفتن در خواب نیز به‌کار رفته است این حالت در کودکان تا حدی طبیعی است اما در بزرگسالان نوعی بیماری محسوب می‌شود. خوابگردی در اصطلاح حالت کسی است که در خواب تحرک دارد و به‌طور ناخودآگاه هنگام خواب از بسترش برمی‌خیزد، راه می‌رود، می‌گردد پشت میز کارش می‌نشیند، می‌نویسد، مطالعه می‌کند، می‌دود و حساب می‌کند.

فرد حین راه رفتن در خواب ممکن است کلیه اعمالی را که در مواقع عادی از او سر می‌زند را در عالم خواب انجام دهد و پس‌ از ارتکاب این اعمال به بسترش بازگردد درحالی ‌که اکثراً فردا آن روز از کارهایی که در عالم خواب انجام داده‌ است چیزی به‌ خاطر ندارد و اظهار بی‌ اطلاعی می‌نماید. به اختلال خوابگردی در متون جدید اختلال برانگیختگی در خواب هم گفته می‌شود. در اختلال راه رفتن در خواب فرد در یک سوم ابتدایی شب بستر خود را ترک می‌کند و اعمالی هماهنگی نظیر لباس پوشیدن، پایین رفتن از پله، قدم زدن و حتی رانندگی کردن را در سطح هوشیار انجام می‌دهد و فردای آن روز هنگامی ‌که از خواب بیدار می‌شود هیچ کدام از این رویدادها را به‌خاطر نمی‌آورد. برای آشنایی با سایر انواع اختلالات خواب کلیک کنید.

میزان و سن شیوع خوابگردی

در کودکان خواب‌گردی اغلب از 4 تا 8 سالگی آغاز می‌شود و بیشتری تعداد خوابگردها در سنین 12 سالگی ثبت شده است این نوع اختلال در جنس مذکر شایع‌‌تر از جنس مؤنث است و حدود 15درصد کودکان گاهی اوقات خواب‌گردی نشان می‌دهند. بعد از 12 ‌سالگی اکثر افراد مبتلا به خواب‌گردی و وحشت شبانه بهبود می‌یابند. این اختلال در مرحله سه و چهار خواب بدون حرکات سریع چشم یعنی خواب عمیق رخ می‌دهد. راه رفتن در خواب به طور قطع و کامل ناشی از عوامل روانی نیست، اما در زمان‌هایی که فرد دچار تنش می‌شود، دوره‌های خواب گردی بیشتر می‌گردد. عوامل دیگری چون کمبود خواب و خستگی شدید نیز باعث تشدید حملات می‌شود.

بر اساس آخرین تحقیقات آماری خواب‌گردی در کودکان دختر شایع‌تر است در حالی که این آمار در بزرگسالی برعکس است و در بزرگسالی راه رفتن در خواب در مردان شایع‌تر است، این افراد به احتماد زیاد دچار مشکلات جسمی یا روانی دیگری نیز هستند. اگر در خانواده شما کسی به این اختلال مبتلا باشد، مراقبت از وی برای‌تان چالش برانگیز و مهم است.

علل خوابگردی و راه رفتن در خواب

تا به حال دلیل خاص و مشخصی برای اختلال راه رفتن در خواب تعیین نشده است. در ادامه به برخی از فرضیه هایی که احتمال می‌رود دلیل این اختلال باشند را شرح داده‌ایم.

تأخیر در بلوغ سیستم عصبی مرکزی، افزایش موج خواب آهسته، کمبود خواب، تب و خستگی بیش از حد. توجه داشته باشید که ممکن است یک مولفه ژنتیکی برای خوابگردی وجود داشته باشد، بنابراین سابقه خانوادگی در بروز این اختلال نقش دارد. طبق مطالعات وقتی یکی از والدین دچار خوابگردی بود 45 درصد کودکان آن‌ها نیز در خواب راه می‌رفتند و این رقم در مورد کودکانی که هر دو والد آن‌ها دچار خوابگردی بود به 65% رسید.

ملاک های جهانی تشخیص اختلال خوابگردی یا راه رفتن در خواب

ملاک‌های تشخیص خواب‌گردی یا راه رفتن در خواب در DSM چهار عبارت است از:

1. به طور مکرر در ساعات اولیه خواب از تخت بیرون می‌آید.
2. فرد حین خوابگردی احساسی را بروز ندهد ویا چشمانش به یک سمت خیره شود.
3. واکنشی نسبت به حرف‌های اطراف نشان ندهد.
4. به سختی می‌توان او را بیدار کرد.
5. فرد هیچ چیز را از زمان راه رفتن در خواب به یاد نمی‌آورد.
6. باعث اختلال در عملکرد روزانه فرد می‌شود
7. این وضعیت ناشی از مصرف الکل و یا مواد روان گردان دیگر نباید باشد.
8. رویا و یا خوابی در شبگردی ها وجود ندارد.

اختلال خوابگردی از دیدگاه روان‌ پزشکان

از دیدگاه روانپزشکی خواب‌ گردی که بیداری در خواب هم نامیده می‌شود از یک سلسله رفتارهای پیچیده تشکیل یافته‌ است که در یک‌ سوم ابتدایی شب و ضمن خواب نان رم (non rem) یعنی خواب بدون حرکات سریع چشم رخ می‌دهد و غالبا، هرچند نه همیشه، به ترک بستر و راه رفتن بدون هوشیاری کامل یا خاطره بعدی از این دوره می‌انجامد در این حالت بیمار می‌‌نشیند و گاهی اعمال حرکتی تکراری مثل راه رفتن لباس پوشیدن، دست‌شویی رفتن، حرف زدن، فریاد کشیدن و حتی رانندگی کردن و غیره را انجام می‌دهد. این رفتار ندرتاً به بیداری ختم می‌شود و اکثراً شخص به رختخواب بازمی‌گردد و صبح چیزی از آن چه که شب قبل در خواب اتفاق افتاده به خاطر نمی‌آورد.

درمان اختلال خوابگردی یا راه رفتن در خواب

درمان اختصاصی برای خواب‌گردی به‌ندرت ضرورت می‌‌یابد، جستجوی وضعیت خانوادگی تنش‌ زا ممکن است حائز اهمیت باشد و گاهی روان‌ درمانی فردی و خانوادگی مفید بوده یا به‌ طورکلی اختلال را از بین می‌‌برد. در موارد نادری مصرف دارو ضرورت دارد زیر نظر پزشک دیازپام با دوز پایین قبل‌ از خواب تجویز شود که اختلال را بهبود بخشیده و گاهی حملات را به‌ کلی متوقف می‌سازد. شب‌هایی که فرد خسته‌ است و خوابش عمیق می‌شود احتمال رخ دادن خواب ‌گردی و وحشت شبانه به‌ شدت افزایش می‌یابد و خواب نیمروزی و بیدار کردن کودک حدود یک ساعت بعد از خواب شبانه که تا حدودی خستگی فرد را درج می‌کند می‌تواند مانع خواب‌گردی و وحشت شبانه گردد.

پیشگیری از اختلال خوابگردی و خطرات راه رفتن در خواب

مصرف داروهای مسکن، محرومیت از خواب، خستگی و استرس جسمانی یا هیجانی و هر عامل دیگری که باعث می‌شود خواب فرد خیلی عمیق گردد. احتمال خواب‌گردی و وحشت شبانه را افزایش می‌دهد و برای پیشگیری از خوابگردی باید از این اعمال اجتناب شود.

توجه داشته باشید خوابگردی به خودی خود خطرناک نیست، بلکه اقداماتی که فرد در زمان خوابگردی انجام می‌دهد می‌تواند مشکل ساز شود؛ زیرا بعضا این اقدامات باعث آسیب زدن فرد به خود یا دیگران می‌شود. برای تشخیص گذاری این اختلال حتما به مراکز درمانی و روانشناسی مراجعه نمایید.

برای دریافت مشاوره در زمینه‌های مختلف می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.