هیپنوتیزم یا خواب مصنوعی یکی از بحث برانگیزترین مسائل در دنیای روانشناسی است. ماهیت پر رمز و راز هیپنوتیزم باعث شده است که بسیاری از افراد به سمت آن جذب شوند و بخواهند حداقل برای یک‌بار آن را تجربه کرده یا درباره چگونگی آن اطلاعاتی به دست آورند. در این روش ذهن با بهره بردن از تلقین می‌تواند بر روی موضوع خاصی متمرکز شود و در کنار آن به کاهش بسیاری از بیماری‌های روانی و جسمانی در خود کمک کند. همچنین می‌توان با بهره بردن از هیپنوتیزم درمانی به حقایق پنهان در ضمیر ناخودآگاه پی برد. با این حال گاهی افراد باورهای غلطی درباره هیپنوتیزم دارند و می‌ترسند که حقایق زندگی‌شان مشخص شود و از انجام آن خودداری می‌کنند. با توجه به نقش‌هیپنوتیزم در فرایند درمان و روان‌شناسی، در ادامه به بررسی بیشتر آن خواهیم پرداخت.

 منبع :  هیپنوتیزم چیست

هیپنوتیزم چیست؟

کلمه هیپنوتیزم، از واژه یونانی هیپنوز به نام الهه خواب برگرفته شده است. برخلاف باور بسیاری از افراد که هیپنوتیزم‌را شبیه به یک خواب در نظر می‌گیرند، هیپنوتیزم در شرایط هوشیاری کامل اتفاق می‌افتد. طبق بررسی‌های انجام‌گرفته در مورد مغز افرادی که در حال تجربه این فرآیند هستند، مغز کاملاً آگاه بوده و در حال فعالیت است اما آنچه باعث می‌شود تا هیپنوتیزم شبیه به خواب به نظر برسد؛ تمرکز بیش از حدی است که فرد در این حالت تجربه می‌کند. در واقع هیپنوتیزم‌به معنای این است که فرد یک موضوع را انتخاب کرده و بر روی آن کاملاً تمرکز دارد و نسبت به سایر عوامل محیطی توجهی از خود نشان نمی‌دهد.

هیپنوتیزم معمولاً دارای دو جزء تلقین و پیشنهاد می‌باشد. تلقین به شرایطی گفته می‌شود که فرد هیپنوتیزم‌کننده برای شما ترسیم می‌کند و شما تصور می‌کنید که در این شرایط قرار دارید و هرگونه فرمانی که در شرایط تلقین به شما داده می‌شود پیشنهاد نام دارد.

تاریخچه هیپنوتیزم

هیپنوتیزم از قرن‌ها پیش شناخته‌شده و مورد استفاده بسیاری از اقوام بوده است با این حال، نخستین کسی که به صورت جامع از آن استفاده کرد، فرانتس مسمر نام دارد. مسمر معتقد بود که در بدن انسان‌ها، یک انرژی مغناطیسی در حال جریان است که آن را مغناطیس حیوانی نامید و معتقد بود بیماری‌های روانی به این خاطر ایجاد می‌شوند که در جریان فرآیند مغناطیسم حیوانی وقفه‌ای اتفاق بیفتد.

مسمر برای درمان این وقفه از روش هیپنوتیزم‌استفاده می‌کرد. البته در آن زمان، این روش به‌عنوان هیپنوتیزم شناخته شده نبود و درمانی که مسمر آن را انجام می‌داد صرفاً یک‌گونه از توجه متمرکز بود. اگرچه مسمر به‌واقع متوجه اهمیت هیپنوتیزم و تلقین شده بود، بااین‌حال به دلیل اینکه هرگز جریانی به نام مغناطیسم حیوانی در بدن انسان‌ها یافت نشد، مسمر به‌عنوان شیاد شناخته شد و فعالیت‌های وی پایان یافت.

جریان مطالعه در ارتباط با هیپنوتیزم، تمرکز و تلقین ادامه پیدا کرد تا جایی که نهایتاً زیگموند فروید متوجه اهمیت هیپنوتیزم در زمینه درمان بیماری‌هایی نظیر بیماری‌های جسمانی سازی شد. فروید استفاده از هیپنوتیزم را به درمان انواع اختلالات روانی گسترش داد و متوجه شد که افراد در جریان این فرآیند بسیاری از مشکلات و ناراحتی‌هایی که فراموش کرده‌اند را به خاطر آورده و بیان می‌کنند. پس از بیان این مطالب و بیدار شدن آن‌ها از خواب مصنوعی، بیماران از نظر روحی تا حد زیادی احساس بهبودی می‌کردند.

فروید روش درمان روانکاوی خود را بر مبنای هیپنوتیزم ایجاد کرد اما پس از مدتی به دلیل عوارض ناخوشایندی که توسط هیپنوتیزم ایجاد می‌شد و همچنین به دلیل نافعال بودن بیمار در جریان درمان خود، این درمان را کنار گذاشت.

برای اطلاع بیشتر در زمینه روان درمانی کلیک کنید.

فرآیند و آموزش هیپنوتیزم

در جریان هیپنوتیزم معمولاً دو نفر حضور دارند. یکی از افراد هیپنوتیزور و نفر دیگر فردی است که به هردلیلی قصد تجربه هیپنوز را دارد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که فرد می‌بایست داشته باشد تا بتواند تجربه هیپنوز را پشت سر بگذارد؛ داشتن توانایی تلقین‌پذیری و احساس همکاری در او است.

برای شروع هیپنوتیزم از بیمار خواسته می‌شود که در یک مکان آرام بر روی صندلی و در شرایط آرامش قرار بگیرد. سپس فرد می‌بایست توجه خود را بر روی یک موضوع خاص متمرکز کند. همزمان با بالا بردن میزان تمرکز که توسط هیپنوتیزور صورت می‌گیرد، به‌تدریج علائم آرامش و خواب در فرد دیده می‌شود. هنگامی‌که فرد وارد فاز آرامش یا هیپنوز می‌شود، هیپنوتیزم می‌تواند هرگونه تلقینی را در وی شکل دهد.

با گسترش یافتن فرآیند هیپنوز، معمولاً بخش القا یا ایجاد دستورات روانی شروع می‌شود. در این شرایط فرد به حدی پذیرش دارد که حتی می‌توان دستورات نامعقولی نظیر انجام دادن حرکات مشخصی پس از بیداری را در وی ایجاد کرد. با توجه به نوع هدفی که هیپنوز برای آن اتفاق افتاده است در این مرحله، القاهای مشخصی در بیمار ایجاد می‌شود. برای مثال به او دستور داده شود که پس از بیداری دردهای ناشی از بیماری را فراموش کند.

از موضوعات جالبی که در زمینه القائات هیپنوتیزمی اتفاق می‌افتد این است که معمولاً افراد پس از پایان یافتن هیپنوتیزم نسبت به آن اطلاعی ندارند و دستوراتی که به آن‌ها داده‌شده است را براساس انگیزه شخصی انجام می‌دهند. برای مثال اگر در طول هیپنوتیزم به فرد گفته‌شده باشد که پس از بیداری می‌بایست پنجره را باز کند، وی حتماً این کار را انجام خواهد داد و اگر دلیلش را از او بپرسید، به خاطر نخواهد آورد که این دستور را در زمان هیپنوز گرفته است بلکه به انگیزه‌های شخصی نظیر گرم بودن هوا اشاره می‌کند.

موارد استفاده از هیپنوتیزم

همان‌طور که گفته شد در طی فرآیند هیپنوز می‌توانیم القائات مشخصی را در فرد ایجاد کنیم. این القائات هرچه که باشد فرد پس از بیدارشان به‌طورقطع آن‌ها را انجام خواهد داد. البته این مسئله، منافی اراده آزاد نیست و در بسیاری از تحقیقات نشان داده شده است که اگر القا ایجادشده با اصول فرد متضاد باشد، از انجام آن‌ها خودداری خواهد کرد. با این حال مهم‌ترین کاربردهای هیپنوتیزم در فرایند درمان و روان‌شناسی شامل موارد زیر می‌باشد.

کاهش احساس درد

به‌وسیله‌ هیپنوتیزم می‌توانیم احساس درد را در افراد کنترل کنیم. برای مثال در طی القا هیپنوتیزمی به فرد گفته می‌شود که پس از بیداری هیچ دردی را احساس نمی‌کند و فرد به‌واقع تا جایی نسبت به ادراک درد بی‌احساس می‌شود که می‌توانیم اعمال جراحی را بدون احتیاج به بی‌حسی در او انجام دهیم؛ اما نکته مهم در این زمینه این است که هیپنوتیزم، نمی‌تواند باعث درمان مشکل و از بین رفتن درد شود بلکه صرفاً مانع حضور درد در ضمیر هوشیار فرد می‌گردد.

کنار گذاشتن عادت‌های بد

می‌توان در طی خواب هیپنوز به فرد این دستور را داد که پس از بیدار شدن رفتارهایی نظیر سیگار کشیدن، بددهنی، عادت‌های غذایی نامناسب یا هر چیز دیگری را کنار بگذارد.

مدیریت احساسات

سازگاری با احساسات و هیجانات منفی نظیر استرس و اضطراب، اختلالات خلقی یا سایر مشکلات از جمله دستوراتی است که می‌توان در فرایند هیپنوتیزم به فرد داد. بااین‌حال درست همان‌طور که در ارتباط با درد گفته شد هیپنوتیزم نمی‌تواند به‌طورکلی بیماری‌ها را از بین ببرد بلکه صرفاً از ورود احساسات به ادراک هوشیار فرد جلوگیری می‌کند.

برای دریافت مشاوره در زمینه انواع روش های درمانی می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02166419012 تماس بگیرید.

سؤالات متداول