نوزاد نارس در واقع به نوزادی گفته می‌شود که قبل از هفته 37ام بارداری به دنیا بیاید و نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای داشته باشد. نوزاد نارس توانایی کافی برای زندگی در محیط بیرون از شکم مادر را ندارد و به نسبتی که کودک زودتر از زمان موعد به دنیا آمده باشد، وزن کمتری داشته و اندام‌های بدن وی به‌خوبی رشد نکرده‌اند. با این حال از آن جایی که نوزاد نارس می‌تواند مشکلات و دغدغه‌های بسیاری را برای والدین به وجود آورد و خود نیز دچار مشکلاتی از جمله سندروم مرگ ناگهانی نوزاد شود؛ شیوه مراقبت از او اهمیت بسزایی دارد. همچنین شناخت دلایل به والدین کمک می‌کند تا از این مشکلات پیشگیری کنند. در ادامه به بررسی بیشتر این موضوع خواهیم پرداخت.

منبع: نوزاد نارس | ویژگی‌های نوزاد نارس در چند ماه اول

ویژگی‌های نوزاد نارس

معمولاً نوزادانی که در هفته 36 یا 37 بارداری به دنیا می‌آیند ظاهر یک کودک نرمال را دارند و صرفاً به لحاظ وزنی کوچک‌تر از حد طبیعی هستند و با عنوان نوزاد نارس شناخته می‌شوند. این نوزادان در مواردی ممکن است دارای ویژگی‌های ظاهری زیر ‌باشند. 

جثه کوچک از ویژگی‌های نوزاد نارس

معمولاً نوزادان نارس به دلیل سن کمی که به هنگام تولد داشته‌اند، وزنشان در حدود 2/5 کیلوگرم یا کمتر است و اندام‌های بدنشان نیز بسیار کوچک است.

سطح پوست شفاف

سطح پوست این نوزادان، شفاف، نیمه شفاف یا پوسته پوسته است و می‌توان رگ‌های خونی زیر پوست را مشاهده کرد. دلیل این وضعیت این است که چربی پوست، هنوز به‌طور کامل ایجاد نشده است. علاوه بر پوست نوزاد، نبود چربی‌ها، باعث می‌شود که او نسبت به سرما نیز کمتر مقاومت داشته باشد.

چشم‌های بسته از ویژگی‌های نوزاد نارس

در کودکانی که بسیار زود به دنیا آمده‌اند، احتمالاً پلک ها بسته است. نوزادانی که از ۳۰ هفتگی به بعد به دنیا آمده‌اند، قدرت این رادارند که به تصاویر مختلف واکنش نشان دهند.

اندام تناسلی کوچک یا رشدنایافته

اندام تناسلی ممکن است کوچک یا رشد نایافته باشد. در پسران این مسئله خود را به‌صورت کوچک بودن یا پایین نیامدن کیسه بیضه نشان می‌دهد و در دختران به‌صورت شکل نگرفتن لبه‌های آلت تناسلی دیده می‌شود.

نداشتن مو و ناخن

ممکن است نوزاد نارس، روی سرش مویی نداشته باشد اما یک موی نازک و شبیه به کرک سطح بدن را پوشانده باشد. همچنین ممکن است ناخنی در انگشتان دست‌وپا وجود نداشته باشد که همه نشان دهنده نارس بودن نوزاد و تاخیر در رشد او دارد.

دلایل تولد نوزاد نارس

در نیمی از زایمان‌های زودتر از موعد، دلایل ناشناخته باقی می‌ماند؛ اما وجود فاکتورهایی می‌تواند احتمال تولد نوزاد نارس را بالاتر ببرد. برخی از این فاکتورها شامل موارد زیر هستند.

• سابقه به دنیا آوردن نوزاد نارس
• بارداری‌های دو یا چندقلو
• ابتلای مادر به برخی بیماری‌های جسمی مثل دیابت
• وجود وضعیت‌هایی نظیر فشارخون مزمن (پره اکلامپسی) که ادامه بارداری را برای سلامت یا زندگی مادر، خطرناک می‌کند
• ابتلای مادر به عفونت
• مشکلات مربوط به رحم یا دهانه رحم
• مصرف برخی داروها در حین بارداری
• مصرف الکل و سیگار در مادر در دوران بارداری
• بارداری در سنین پایین و بالا

مراقبت‌های پس از زایمان

مراقبت‌های بیمارستانی

با توجه به خطراتی که نوزادان نارس را تهدید می‌کند و کامل نبودن وضعیت رشدی، آن‌ها می‌بایست مدتی را در بیمارستان بگذرانند. مدت بستری شدن نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بیمارستان (NICU)، بسته به سن تولد نوزاد و آهنگ رشد وی متفاوت خواهد بود. در طی مدتی که نوزاد در بیمارستان به سر می‌برد، او را داخل دستگاه انکیباتور نگه می‌دارند. انکیباتور یک محفظه شیشه‌ای است که دمای گرمی برای نوزاد فراهم می‌کند و همچنین رطوبت کافی را برای حفظ سلامت پوست کودک تأمین می‌نماید.

به‌طورمعمول نوزاد شما، می‌بایست سه ویژگی را به دست آورده باشد تا از بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان ترخیص شود.

• آیا نوزاد می‌تواند برای مدت ۲۴ یا ۴۸ ساعت، دمای بدن خود را در یک محیط باز حفظ کند؟
• آیا نوزاد قادر است بدون وسایل کمکی و مستقلانه، از سینه مادر یا شیشه تغذیه کند؟
• آیا نوزاد توانایی افزایش وزن مستمرانه را دارد؟

مراقبت‌های خانگی

نیازهای تغذیه‌ای: با گذشتن از ۲۴ ساعت اول تولد و ثبات پیدا کردن وضعیت نوزاد، تغذیه کودک شروع می‌شود. با توجه به اینکه نوزاد نارس احتیاج به مواد غذایی بیشتری برای رسیدن به حد مطلوب رشد دارد، نیازهای تغذیه‌ای او، بیش از سایر نوزادان است. درعین‌حال به دلیل رشد نایافتگی سیستم گوارش، غذا دادن به نوزاد نمی‌تواند در هر وعده مقدار زیادی باشد. معمولاً دفعات و حجم غذای دریافتی، توسط پزشک و به‌صورت یک برنامه مشخص، تعیین می‌گردد. نارس بودن نوزاد گاهی اوقات باعث می‌شود که آن‌ها توانایی مکیدن سینه مادر را نداشته باشند و به همین خاطر، در بیمارستان با استفاده از لوله‌های مخصوصی شیر مادر از طریق بینی به آن‌ها خورانده می‌شود.

کنترل دمای بدن: نبود میزان کافی از چربی زیرپوست، باعث می‌شود که نوزادان نتوانند دمای بدن خود را حفظ کنند و احساس سرما داشته باشند. یکی از نکاتی که می‌باید در مراقبت از نوزاد خود به آن توجه داشته باشید، گرم نگه داشتن نوزاد است. همواره با پوشاندن لباس‌های مناسب یا استفاده از یک روانداز، سعی کنید دمای بدن نوزاد را در حالت مناسب نگه‌دارید.

مراقبت در برابر عفونت‌ها: نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند، نسبت به ابتلا به انواع بیماری‌ها آسیب‌پذیری بالاتری دارند به همین خاطر بسیار مهم است که محیط زندگی نوزاد کاملاً تمیز باشد. همچنین تمامی افرادی که با مادر و نوزاد در ارتباط هستند باید موارد بهداشتی را به‌دقت مراقبت کنند.

برنامه ویزیت و واکسیناسیون منظم: از زمانی که نوزاد خود را به خانه می‌برید، برنامه مشخصی را برای چکاپ های پزشک و انجام واکسیناسیون در نظر بگیرید. فرزند شما احتیاج دارد که مرتبا توسط پزشک متخصص مورد معاینه قرار بگیرد. این برنامه زمانی معمولاً توسط پزشک ارائه می‌شود.

مراقبت مادرانه یا کانگورویی

مراقبت کانگورویی، یک روش مؤثر برای ارتقای سطح سلامت نوزادان نارس و حتی نوزادانی است که در زمان مقرر به دنیا آمده‌اند. اساس این شیوه مراقبت، برقراری تماس پوست نوزاد با پوست مادر، بدون وجود هیچ واسطه‌ای است.

برای این کار، نوزاد را در حالت برهنه، بر روی قفسه سینه برهنه مادر قرار می‌دهند. به شکلی که سر نوزاد، در نزدیکی قلب مادر قرار داشته باشد. در این حالت دمای بدن مادر به‌تدریج بالا رفته و از این طریق بدن نوزاد را نیز گرم می‌کند.

تحقیقات نشان می‌دهد، کودکانی که تحت مراقبت مادر با روش کانگورویی قرار می‌گیرند، فاکتورهای سلامت و رشد بهتری را نسبت به سایر کودکان نشان می‌دهند. مراقبت مادرانه نیازهای جسمی و روحی بسیاری ازجمله گرما، تغذیه با شیر مادر، مقاومت در برابر ابتلا به بیماری‌ها، احساس امنیت و محبت را در نوزاد تأمین می‌کند.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید

سؤالات متداول