دروغگویی در کودکان را می‌توان روند طبیعی رشد آن‌ها تلقی کرد، اما در مواردی می‌بینیم که گویا کودک با دروغ‌هایش سعی در مخفی کاری، فریب و یا حتی رفتارهای پرخطری چون دزدی و بزهکاری را دارد که معمولا کودکان بالای 6 سال توانایی گفتن دروغ‌هایی با چنین اهدافی را پیدا می‌کنند. برای آن که میزان خطر رفتار کودک را بسنجیم ابتدا باید به سن کودک و توانایی‌های شناختی و میزان درک او از حقایق توجه داشته باشیم. چرا که بسیاری از رفتارهای کودکان ممکن است از نظر بزرگسالان عجیب به نظر برسند، اما هر چه با دنیای آن‌ها بیشتر آشنا شوید، بهتر می‌توانید علت گفته‌ها و رفتار کودک‌تان را درک کنید. با دریافت مشاوره کودک به راحتی می‌توانید اطلاعات لازم درباره نحوه ارتباط با فرزندتان را به دست بیاورید.

منبع: دروغگویی در کودکان قبل و بعد از 5 و6 سالگی

علائم و نشانه های دروغگویی در کودکان

اصولا وقتی کودکی دروغ می‌گوید، والدین از صحت نداشتن آن حرف‌ها با خبر هستند و به وضوح مشخص است که سعی دارد حقیقت را به گونه‌ای تغییر دهد تا از عواقب آن در امان بماند. طبق تحقیقات کودکان برای دروغ گفتن دچار اضطراب، ناراحتی و ترس می‌شوند، به طوری که چهره و گفتارشان کاملا با زمانی که حقیقت را می‌گویند تفاوت دارد. همچنین مشخص شده که دروغ گفتن حتی قبل از این که کودک راه برود شروع می‌شود، مثلا کودک شیرخواره‌ای که تنها برای در آغوش ماندن مادر، تظاهر به گرسنگی می‌کند در واقع به نوعی توانایی دروغ گفتن را پیدا کرده است. بنابراین تغییر حقایق روند طبیعی رشد کودک است که نشان دهنده رشد شناختی و قدرت تخیل نوع انسان می‌باشد. با تربیت و جهت دهی مناسب این استعداد بالقوه، می‌توان آن را مانند سایر توانایی‌های کودک در مسیر درست قرار داد.

از چه سنی به بعد دروغگویی در کودکان مسئله ای جدی است؟

اگر نگران دروغ‌هایی هستید که فرزندتان در مورد اتفاقات مختلف می‌گوید، قبل از هر چیز بهتر است سن او را در نظر بگیرید، چرا که تفاوت زیادی در دروغ‌های بچه‌های زیر 5 و 6 سال با کودکان بالای این سن دارد. سرعت رشد مغز و سایر اندام‌ها در سنین ابتدایی بالاست، بنابراین قوه تشخیص کودک 4 ساله با کودک 6 ساله تفاوت زیادی دارد.

دروغگویی در کودکان 5 و زیر پنج سال

کودکانی که در سنین 5 سال یا پایین‌تر قرار دارند، هنوز نمی‌توانند تفاوتی میان واقعیت و خیال یا حقیقت و نادرستی قائل شوند. به همین دلیل ممکن است حرف‌هایی بزنند که حقیقت نداشته باشند؛ اما نمی‌توان آن‌ها را به پای دروغگویی کودک گذاشت. مثلا ممکن است فرزند خردسال‌تان از صحبت‌هایش با عروسک بی‌جانش یا حتی رفتن به جایی با دوستان خیالی‌اش داستان‌ها تعریف کند که این حرف‌ها ناشی از عدم شناخت حقیقت از خیالات می‌باشد.

دروغگویی کودک 6 سال و بالاتر

بعد از 5 و 6 سالگی دیگر رنگ دروغ‌های کودک تغییر کرده و برای فریفتن و تحت تاثیر قرار دادن بزرگ‌ترها به طور دقیق‌تر و هوشمندانه‌تر به کار برده می‌شود. چنانچه کودکی در سنین 6 سالگی و بعد از آن برای گول زدن و توجیه اقدامات نادرست خود به دروغ متوسل شود، این یک مسئله تربیتی و مربوط به رشد شناختی و تکامل کودک است که نیاز به بررسی و واکاوی دارد تا والدین بتوانند از آسیب‌های جدی شخصیت او در آینده، مثل دزدی یا تهمت، پیشگیری کنند.

والدین می‌توانند از طریق دریافت مشاوره‌های یک متخصص در زمینه روانشناسی کودک این مشکل را به راحتی رفع نمایند و از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده فرزند خود جلوگیری کنند.

دلایل دروغگویی در کودکان

کودکان ممکن است تحت شرایط مختلفی به دروغگویی روی بیاورند؛ مثلا هنگامی که می‌خواهند کسی را فریب دهند، با دروغ خود شخصی را تحت تاثیر قرار داده و توجه او را جلب کنند و یا از آن به عنوان راهی برای فرار از عواقب زیانبار و ناپسند رفتار نادرستی که مرتکب شده‌اند استفاده کنند. در ادامه به بررسی شایع‌ترین عللی که می توانند منجر به دروغگویی در کودکان و بدتر شدن شرایط شوند پرداخته‌ایم:

1- جلب توجه و تظاهر

کودکانی که به خاطر خود نمایی و اظهار وجود کردن به دروغ گفتن روی می‌آورند، عمدتا در خانواده‌هایی دیده می شوند که والدین بیشتر وقت خود را صرف کار یا مشغله‌های دیگری می‌کنند و کمتر به فرزند خود و نیازهای او اهمیتی می‌دهند. به عبارتی این والدین، کودکانشان را به حال خود رها کرده‌اند و وقت کمتری با آن‌ها سپری می‌کنند. چنین کودکانی هم برای این که بتوانند در مرکز توجه قرار گیرند و نگاه‌ها را به سمت خود معطوف کنند، به مبالغه و دروغ پردازی و جلب توجه با این روش می‌پردازند. این کودکان اغلب سعی می کنند با گفتن حرف‌های اغراق آمیز و ناصحیح و یا نسبت دادن یک امری شگرف به خود، توجه‌ها را جلب کنند.

2- ترسیدن از پدر و مادر

گاهی والدین نسبت به فرزند خود رفتاری مهاجمانه و خشونت آمیز دارند و به این بهانه که اهمیت زیادی به تربیت فرزندشان می‌دهند و می‌خواهند او را از انحرافات اخلاقی و رفتاری به دور نگه دارند، تنبیهات شدید و تحقیرآمیز و گاها فیزیکی اعمال می‌کنند. در این شرایط و حالات مشابه، کودک کم کم منزوی شده و از جمع خانواده خود دور می‌شود و هنگامی هم که بخواهد ارتباطی با آن‌ها داشته باشد، حقیقت را نگفته و سخنان دروغ به کار می برد تا مبادا دوباره مورد خشم و تنبیه والدین قرار گیرند.

این والدین با این کار تصور می‌کنند که توانسته‌اند کودک خود را به نحو صحیح و بدون ایراد تربیت کنند، حال آن که با به کارگیری خشونت، باعث می‌شوند که کودک به رفتارهای ناپسند خود ادامه داده و همواره به دنبال راهی برای ساختن دروغی برای فریب دادن پدر و مادر خود باشد.

3- کمبودهای عاطفی

گاه کودک به این خاطر که محبت و عاطفه کافی از اطرافیان خود دریافت نمی‌کند دچار حسادت شده و کسانی که به او بی‌محبتی کرده‌اند را مورد حسادت و خشم قرار می‌دهند. به این ترتیب در بیرون با دروغ گفتن به این افراد یا در مورد آن‌ها، سعی می‌کند تا این کم محبتی و بی‌عاطفگی را تلافی کند. دریافت نکردن محبت به میزان کافی از افراد نزدیک، نشان ندادن علنی محبت به کودک مثل عدم کاربرد کلمات محبت آمیز و یا نوازش کودک از جمله عواملی است منجر به دروغگویی کودک می‌شود.

4- الگو قرار دادن بزرگ‌تر ها

در دنیای کودکان پدر و مادر نقش بزرگی دارند، آن‌ها به عنوان قهرمان زندگی کودک الگوهای اصلی به حساب می‌آیند، بنابراین هر رفتار و عادتی که دارید به راحتی به فرزندتان هم از طریق ژن‌ها و هم از طریق هم زیستی به او منتقل می‌شود. بنابراین خیلی اوقات آن‌ها آیینه رفتار خود شما هستند.

5- به یاد نیاوردن و نبود تمرکز

گاه کودک به دلیل نداشتن تمرکز و توجه کافی به اطراف و شکل نگرفتن خاطرات مانند بزرگسالان، ممکن است دروغ بگوید. هدف او از این کار فریفتن نیست، بلکه تنها چیزهایی را می‌گوید که بر اساس حدسیات خودش است. 

6- مشکلات مربوط به شخصیت کودک

احساس بی‌اهمیت و کم ارزش بودن در کودک یا دور بودن از محیط خانواده یا دشمنی داشتن با کسی موجب بروز دروغگویی کودک می‌شود. در این موارد حتما باید والدین نیازها و کمبودهای کودک را شناسایی کرده و در جهت رفع و برآوردن آن‌ها، از روش های صحیح تربیتی استفاده کنند. مهم ترین نکته در این گونه کودکان این است که باید حس تعلق و مهم بودن و اهمیت داشتن وجودشان توسط والدین در آن‌ها ایجاد شده و حفظ شود.

چه کارهایی باید برای مقابله با دروغگویی کودک انجام داد؟

اگر نگران دروغ‌هایی هستید که فرزندتان بدون هیچ دلیلی می‌گوید، بهتر است هر چه زودتر به متخصص کودکان مراجعه کنید، متخصص کمک می‌کند تا علل ریشه‌ای آن را بیابید و انرژی‌تان را در مسیر درست صرف کنید. به این صورت از صدمات احتمالی که در آینده وجود دارد نیز جلوگیری کرده‌اید.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول 

دروغگویی که نیاز به ریشه یابی، شناسایی و برطرف کردن مشکل داشته باشد، از چه سنی در کودکان بروز می‌کند؟

کودکان 5 سال یا کوچک‌تر، چون هنوز به تکامل کافی و قوه شناختی و تمایز میان خیال و واقعیت یا خواب و بیداری نرسیده‌اند، ممکن است سخنان غیرواقعی بگویند که جای نگرانی نیست و اغلب ریشه در تخیل و تصورات او دارد. اما چنانچه کودکی در سنین 6 سالگی و پس از آن برای فریب دادن و یا توجیه کارهای نادرست خود به دروغ متوسل شود، این یک مسئله تربیتی است که نیاز به بررسی و علت یابی دارد.

کدام کودکان بیشتر دروغ می گویند؟

معمولا کودکانی که والدینشان اهمیت کمتری به آن‌ها می‌دهند برای این که بتوانند در مرکز توجه قرار گیرند و نگاه‌ها را به سمت خود معطوف کنند، به مبالغه و دروغ پردازی و جلب توجه با گفتن دروغ‌های متعدد می‌پردازند. این کودکان اغلب سعی می‌کنند با بیان حرف‌های اغراق آمیز و غیرواقعی و یا نسبت دادن امری غیرمنتظره به خود، توجه‌ها را به سمت خودشان جلب کنند.

منبع: دروغگویی در کودکان قبل و بعد از 5 و6 سالگی